Τον Δεκέμβριο του 2023 ψηφίστηκε ο ν. 5072/2023 ο οποίος αποσκοπεί, μεταξύ άλλων, στη τήρηση της διαφάνειας εκ μέρους των διαχειριστών και αγοραστών πιστώσεων και στην προστασία των ευάλωτων δανειοληπτών. Βάσει του άρθρου 16 του Ν 5072/2023, οι διαχειριστές και αγοραστές πιστώσεων, δηλαδή οι εταιρείες διαχείρισης και τα ξένα funds, υποχρεούνται στις σχέσεις τους με τους δανειολήπτες α) να ενεργούν καλόπιστα, δίκαια και επαγγελματικά, β) να παρέχουν στους δανειολήπτες πληροφορίες που δεν είναι παραπλανητικές, ασαφείς ή ψευδείς, γ) να σέβονται και να προστατεύουν τα προσωπικά στοιχεία και την ιδιωτική ζωή των δανειοληπτών, δ) να επικοινωνούν με τους δανειολήπτες με τρόπο που δεν συνιστά παρενόχληση, καταναγκασμό ή αθέμιτη επιρροή, ε) να συμμορφώνονται με τη νομοθεσία περί προστασίας καταναλωτή, τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών και τους κανόνες που διέπουν τη χορήγηση πιστώσεων που ισχύουν για τα πιστωτικά ιδρύματα. Είναι σαφές ότι με το άρθρο 16 του ν. 5072/2023 τέθηκαν συγκεκριμένοι κανόνες για τη δράση των διαχειριστών και αγοραστών πιστώσεων κατά την επαφή τους με τους δανειολήπτες. Η εν λόγω νομοθετική επιλογή δεν μπορεί να θεωρηθεί τυχαία, καθώς σε προγενέστερο χρόνο παρατηρήθηκαν αρκετές συμπεριφορές από εταιρίες διαχείρισης που ξεπερνούσαν τα επιτρεπτά όρια, με αποτέλεσμα να επιβάλλονται πρόστιμα κ.λπ. Να σημειωθεί δε ότι η αποδεδειγμένη παραβίαση των νέων ρυθμίσεων σε συνδυασμό με τις γενικές διατάξεις του ΑΚ (200, 288 και 281 ΑΚ) θα μπορούσε να στοιχειοθετήσει, εκτός από λόγο ανακοπής κατά διαταγής πληρωμής ή αναγκαστικής εκτέλεσης, και αγωγή προσβολής προσωπικότητας (57 AK) και χρηματικής ικανοποίησης ηθικής βλάβης (932 AK).
Περαιτέρω, βάσει του άρθρου 36 του ν. 5072/2023 τροποποιήθηκε το άρθρο 27 παρ. 1 του ν. 4438/2016 και ορίζεται πλέον ότι οι πιστωτές πρέπει να επιδεικνύουν, κατά περίπτωση, εύλογη ανοχή πριν από την εκκίνηση διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης και προς το σκοπό αυτό οφείλουν να συμμορφώνονται με τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών, ιδίως όσον αφορά στην εκ μέρους τους θέσπιση και εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών και διαδικασιών για την εξεύρεση λύσεων ρύθμισης ή την οριστική διευθέτηση πριν την εκκίνηση διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης με βάση τους προβλεπόμενους τύπους ρυθμίσεων και την κατάσταση του δανειολήπτη. Με άλλα λόγια, θεσμοθετήθηκε πλέον ρητά ότι, οι εταιρείες διαχείρισης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε υπόθεσης και να επιδεικνύουν ανάλογη ανοχή, η οποία θα διαβαθμίζεται ανάλογα με τις περιστάσεις της κάθε υπόθεσης πριν την κίνηση διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης. Αξίζει να σταθούμε στη φράση εύλογη ανοχή, η οποία είναι αόριστη νομική έννοια και θα δούμε πως θα αντιμετωπιστεί στην πράξη. Πάντως, είναι φανερό ότι ο νομοθέτης δεν επέλεξε ένα οριζόντιο μέτρο ανοχής, αλλά προέκρινε η κάθε περίπτωση να εξετάζεται με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Διαφορετική ανοχή πρέπει να επιδειχθεί σε ένα δανειολήπτη που έχει δύο ακίνητα και εργάζεται και διαφορετική ανοχή αναλογεί σε μία μονογονεϊκή οικογένεια που διαθέτει ένα ακίνητο, το οποίο αποτελεί και την πρώτη κατοικία της. Σε κάθε περίπτωση, λόγω του όγκου των μη εξυπηρετούμενων δανείων, είναι εξαιρετικά δυσχερές για τις εταιρείες διαχείρισης να αντιμετωπίζουν την κάθε περίπτωση ξεχωριστά με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και να επιδεικνύουν το ανάλογο πλαίσιο ανοχής.
Τέλος, με την ως άνω ρύθμιση είναι φανερό ότι ο νομοθέτης έδωσε προτεραιότητα στη συμμόρφωση των εταιρειών διαχείρισης με τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών και στην υποβολή προτάσεων ρύθμισης προς τους δανειολήπτες έναντι της εσπευσμένης αναγκαστικής εκτέλεσης. Όμως, η ως άνω ρύθμιση χρήζει προσεκτικής ερμηνείας για τους εξής λόγους: Για να κινηθεί αναγκαστική εκτέλεση απαιτείται προηγουμένως να υπάρχει εκτελεστός τίτλος, όπερ σημαίνει ότι έχει εκδοθεί διαταγή πληρωμής. Θεωρούμε δύσκολο έως απίθανο η εταιρεία διαχείρισης, η οποία είναι εφοδιασμένη με εκτελεστό τίτλο, να προτείνει ρύθμιση με βάση τους τύπους ρυθμίσεων που προβλέπει ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών και να μην επιλέξει να προβεί σε αναγκαστική εκτέλεση και πάντως ακόμα και αν το πράξει, ο δανειολήπτης θα τελεί εκ των πραγμάτων σε μειονεκτικότατη διαπραγματευτική θέση, δεδομένου ότι θα έχει στο μυαλό του ότι πρέπει να αποδεχτεί τη ρύθμιση που του προτείνεται, άλλως θα κινηθεί άμεσα σε βάρος του αναγκαστική εκτέλεση. Κατά τη ταπεινή μας άποψη, η ρύθμιση χρήζει τροποποίησης προς την κατεύθυνση υποχρέωσης εφαρμογής του Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών από τις εταιρείες διαχείρισης με υποβολή κατάλληλων προτάσεων ρύθμισης, όχι πριν τη διενέργεια αναγκαστικής εκτέλεσης, όπως ισχύει υπό τη σημερινή μορφή της πιο πάνω ρύθμισης, αλλά πριν το στάδιο της καταγγελίας των συμβάσεων, κατά το οποίο ο δανειολήπτης θα έχει καλύτερα διαπραγματευτικά περιθώρια, καθώς δε θα κινδυνεύει να υποστεί άμεσα αναγκαστική εκτέλεση, η οποία αποτελεί τη δραστικότερη μορφή επέμβασης στην ιδιωτική περιουσία.
Έχει ενδιαφέρον πως θα αντιμετωπιστούν οι ρυθμίσεις του ν. 5072/2023 από τους διαχειριστές πιστώσεων και τη νομολογία, η οποία (ήδη προ της ψήφισης του ν. 5072/2023) έχει κρίνει ότι, σύμφωνα με την αρχή της καλής πίστης και τα συναλλακτικά χρηστά ήθη, σε περίπτωση δυσχέρειας του πιστούχου της τράπεζας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του από την πιστωτική σύμβαση λόγω πρόσκαιρης οικονομικής αδυναμίας του, η οποία όμως υπερβαίνει τα όρια της αντοχής του, η καλόπιστη από την πλευρά της τράπεζας συμπεριφορά επιβάλλει την υποχρέωση να ανεχθεί μια εύλογη καθυστέρηση στην εκπλήρωση της παροχής του οφειλέτη, αποφεύγοντας την εσπευσμένη καταγγελία της μεταξύ τους πιστωτικής σύμβασης, ιδίως όταν οι απαιτήσεις της είναι ασφαλισμένες με εμπράγματες ή προσωπικές ασφάλειες. Είναι βέβαιο ότι μετά τη θέσπιση του ν. 5072/2023 οι νομικοί παραστάτες των δανειοληπτών έχουν πλέον ακόμα καλύτερο έρεισμα για να στοιχειοθετούν την καταχρηστικότητα ως προς την αναγκαστική εκτέλεση των εταιρειών διαχείρισης έναντι των εντολέων τους. Το δικηγορικό μας γραφείο εξειδικεύεται στο τραπεζικό δίκαιο και στην άμυνα κατά διαταγών πληρωμής και αναγκαστικής εκτέλεσης και είναι σε θέση να αξιοποιήσει όλα τα νομικά εργαλεία προκειμένου να σας παράσχει μία εξατομικευμένη νομική προστασία έναντι των εταιρειών διαχείρισης, των ξένων funds και των τραπεζών.